MVUKIZO KATIKA UHIFADHI MAJI (EVAPORATION)

Mvukizo/Evaporation-Upotevu wa maji usioonekana kwa macho. 

Mvukizo au Evaporation kwa kingereza ni hali ya maji kubadilika na kuwa katika maada ya gesi.. Ili hii kutokea ni lazima nishati nyingi na mgandamizo wa hewa uwepo, na ndio maana mvukizo huwa mkubwa kwenye maeneo yenye joto kali.. Mvukizo hurudisha sehemu ya maji iliyoshuka kama mvua moja kwa moja  katika angahewa (atmosphere) kabla hayajatumika kwa shughuli yoyote.

Mvukizo/Evaporation inatokea kuanzia muda mchache baada ya mvua kukatika hadi kwa kipindi cha msimu mzima (whole season). Kama ilivyo katika mvua, mvukizo pia hupimwa kwa kizio cha milimita chini ya muda fulani kwa kutumia kifaa kiitwacho Evaporation pan. Kivyovyote sehemu hii ya maji ya mvua hupotea bure. Japo kiasi cha maji haya kinachopotea huwa hakifahamiki na wapanga miundombinu wengi (infrastructure planners). Mfao angalia picha ya kwanza juu hapo, ni eneo la wazi bila hata miti pembeni wala uoto kitu ambacho ni kosa kubwa.

Mfumo wa mzunguko wa maji (Hydrological cycle)

Upotevu huu wa maji huwa kwa mfumo wa mvuke (water vapour), na mvuke hauonekani kwa macho ya kibinadamu (usiwaze ule mvuke kwenye sefuria unalopikia chakula baada ya kufunua mfuniko, la hasha fikiria eneo pana kama bwawa) hivyo huunda kiwango cha maji ambacho hupotea bila kujua  (unseen loss of water). Kutokana na hili, kiasi kikubwa cha maji hupotea katika mito,mabwawa, mitaro ya kugwia maji nakadharika.

Tazama mifano michache ya upotevu huu wa maji:

1.Fikiria eneo lenye ukubwa wa eneo 10KM², na mvukizo katika uso wa eneo (Evaporation in vicinity of the reservoir) 5mm/siku.

Kiasi cha maji kinachopotea kwa siku (vizio vimebadilishwa vyote kweme mita kwaajili ya uzidishaji)    

= 5x 10^-3 x 10 x 10⁶ M²

=50,000M³

Kiasi hiki cha maji (mita za mraba 50,000) zinatosha kuhudumia kijiji chenye makazi (households) 300 kwa matmizi ya nyumbani (domestic water supply) kwa miaka sita (Lakini kinapotea kwa siku moja)

Au tazama mfano wa pili:

Fikiria eneo lenye maji kwa ukubwa wa 2KM², na mvukizo katika uso wa eneo (Evaporation in vicinity of the reservoir) 5mm/siku.

Kiasi cha maji kinachopotea kwa siku (vizio vimebadilishwa vyote kweme mita kwaajili ya uzidishaji)    

= 5x 10^-3 x 2 x 10⁶ M²

=10,000M³

Kiasi hiki ch maji ni sawa na mvua au maji ya kumwagilia yenye kiwango cha milimita 100 kutumika katika shamba la hekta moja. Kwa lugha nyingine kiasi cha maji kinachopotea katika eneo la kuhifadhia lenye ukubwa wa kilometa mbili za eneo kwa siku moja kinatosha kutumika kumwagilia shamba lenye ukubwa wa hekta moja kwa mwaka mzima.

Kwa mifano hiyo miwili unaweza kupata picha ya haraka kiwango kikubwa cha maji kinachopotea kwa njia hii.

Nini kifanyike?

Mbinu za kupunguza upotevu huu wa maji zipo nyingi. Hapa nakutajia mbinu mbili rahisi kuzielewa

1. Kwanza ni kuhifadhi maji katika miundombinu yenye kina kirefu kuliko eneo la juu ( greater depth than surface area). Hii inapunguza eneo la maji linalofikiwa na jua na upepo hivyo kupunguza mvukizo.

1. Kupanda miti kuzunguka eneo ulilohifadhi maji kwa maana upepo pia huweza kuchangia mvukizo kwa kiwango fulani.

Kumbuka njia za upoteve wa maji katika mabwawa ziko nyingi na kila moja na njia yake ya kupunguza kwa maana sio rahisi kuthibiti kwa asilimia 100.

Tazama bwawa hili lilivyozungukwa na miti. Kwa njia hii mvukizo huwa kidogo sana na nirahisi kingo zake kutumika kama mazalia ya samaki na kuchochea uzalianaji wa ikolojia nyingine.

Nakupongeza kwa kujifunza na endapo unaswali juu ya mada hii waweza uliza kwa nia yoyote uipendayo. Like page yetu facebook pia (Water Droplet Community-WADCo Tanzania) kwa mada nyingine nyingi zinazohusu maji, umwagiliaji, udongo na mazingira. Naamini pia umeelewa kiswahili changu ambacho pengine baadhi ya maneno huwa rahisi kueleweka yakitumika kwa lugha ya kiingereza.

Eng Herman Nguki (Irrigation & Water Resources)

ngukiherman@ymail.com

0763 639 101/0679 639 101

Follow instagram @eng.ngukiwamalekela

Nakukumbusha kwa mada mbalimbali za vijana, jamii,mahusiano na imani tembelea www.ngukiherman.blogspot.com